موارد صبر محمد (قرآن)موارد صبر محمّد صلی‌الله‌علیه‌وآله با توجه به آیات قرآن عبارتند از: ۱ - اذيّت دشمناناذیّت و آزار دشمنان، از موارد صبر محمّد صلی‌الله‌علیه‌وآله: ۱. «وَ لَقَدْ كُذِّبَتْ رُسُلٌ مِنْ قَبْلِكَ فَصَبَرُوا عَلى ما كُذِّبُوا وَ أُوذُوا حَتَّى أَتاهُمْ نَصْرُنا وَ لا مُبَدِّلَ لِكَلِماتِ اللَّهِ وَ لَقَدْ جاءَكَ مِنْ نَبَإِ الْمُرْسَلِينَ؛به يقين پيش ازتو نيز پيامبرانى تكذيب شدند؛ و در برابر تكذيبها، صبر و استقامت كردند؛ و در اين راه، آزار ديدند، تا هنگامى كه يارى ما به آنها رسيد. و هيچ چيز سنّت‌هاى خدا را تغيير نمى‌دهد؛ و به يقين اخبار پيامبران به تو رسيده است.» ۲. «وَ اصْبِرْ وَ ما صَبْرُكَ إِلَّا بِاللَّهِ وَ لا تَحْزَنْ عَلَيْهِمْ وَ لا تَكُ فِي ضَيْقٍ مِمَّا يَمْكُرُونَ؛شكيبايى كن، و شكيبايى تو فقط براى خدا و به توفيق خدا باشد؛ و بخاطر كارهاى آنها، اندوهگين و دلسرد مشو؛ و از توطئه‌هاى آنها، در تنگناقرار مگير.» ۲ - اقامه نمازپيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله، مأمور شكيبايى در اقامه نماز: ۱. «وَ أَقِمِ الصَّلاةَ طَرَفَيِ النَّهارِ وَ زُلَفاً مِنَ اللَّيْلِ ... • وَ اصْبِرْ ...؛ در دو طرف روز، و اوايل شب، نماز را برپا دار؛ ... و شكيبايى كن....» ۲. «وَ أْمُرْ أَهْلَكَ بِالصَّلاةِ وَ اصْطَبِرْ عَلَيْها ...؛خانواده خود را به نماز دستور ده؛ و بر انجام آن شكيبا باش....» ۳ - بديهاى ديگرانپيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله، مأمور شكيبايى در برابر بديهاى ديگران و دفع آن به بهترين وجه: «وَ لا تَسْتَوِي الْحَسَنَةُ وَ لَا السَّيِّئَةُ ادْفَعْ بِالَّتِي هِيَ أَحْسَنُ فَإِذَا الَّذِي بَيْنَكَ وَ بَيْنَهُ عَداوَةٌ كَأَنَّهُ وَلِيٌّ حَمِيمٌ وَ ما يُلَقَّاها • إِلَّا الَّذِينَ صَبَرُوا ...؛ هرگز نیکی و بدى يكسان نيست؛ بدى را با نيكى دفع كن، ناگاه خواهى ديد همان كس كه ميان تو و او دشمنى است، گويى دوستى گرم و صميمى است. امّاجز كسانى كه داراى صبر و استقامتند....» ۴ - بى‌منطقى دشمنپيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله، مأمور صبر در برابر خواسته‌هاى غيرمنطقى دشمن: «سَأَلَ سائِلٌ بِعَذابٍ واقِعٍ • لِلْكافِرينَ لَيْسَ لَهُ دافِعٌ • مِنَ اللَّهِ ذِي الْمَعارِجِ • تَعْرُجُ الْمَلائِكَةُ وَ الرُّوحُ إِلَيْهِ فِي يَوْمٍ كانَ مِقْدارُهُ خَمْسِينَ أَلْفَ سَنَةٍ • فَاصْبِرْ صَبْراً جَمِيلًا؛تقاضا كننده‌اى تقاضاى عذابى كرد كه انجام مى‌گيرد. اين عذاب براى كافران است، و هيچ كس نمى‌تواند آن را دفع كند، از سوى خداوندى كه فرشتگانش بر آسمانها صعود مى‌كنند فرشتگان و روح آن فرشته مقرّب خداوند به‌سوى او عروج مى‌كنند در روزى كه مقدارش پنجاه هزار سال است. پس صبر جميل پيشه كن.» ۵ - تبليغ رسالتپيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله، مأمور صبر در برابر مشكلات تبليغ رسالت الهى، تا فرا رسيدن داوری خداوند: «قُلْ يا أَيُّهَا النَّاسُ قَدْ جاءَكُمُ الْحَقُّ مِنْ رَبِّكُمْ فَمَنِ اهْتَدى فَإِنَّما يَهْتَدِي لِنَفْسِهِ وَ مَنْ ضَلَّ فَإِنَّما يَضِلُّ عَلَيْها وَ ما أَنَا عَلَيْكُمْ بِوَكِيلٍ • وَ اتَّبِعْ ما يُوحى إِلَيْكَ وَ اصْبِرْ حَتَّى يَحْكُمَ اللَّهُ وَ هُوَ خَيْرُ الْحاكِمِينَ؛ بگو: اى مردم! حقّ از طرف پروردگارتان به سراغ شما آمده؛ هر كس در پرتو آن هدایت يابد، به نفع خود هدايت مى‌شود؛ و هر كس گمراه گردد، به زيان خود گمراه مى‌گردد؛ و من مأمور (به اجبار) شما نيستم. و از آنچه بر تو وحى مى‌شود پيروى كن، و شكيبا باش (و استقامت نما)، تا خداوند حكم پيروزى را صادر كند؛ و او بهترين حاكمان است.» ۶ - تبليغ قرآنپيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله، مأمور شكيبايى در تبلیغ و تبيين قرآن: «إِنَّا نَحْنُ نَزَّلْنا عَلَيْكَ الْقُرْآنَ تَنْزِيلًا • فَاصْبِرْ لِحُكْمِ رَبِّكَ ...؛ به يقين قرآن را ما بر تو نازل كرديم. پس در تبليغ و اجراى حكم پروردگارت شكيبا و با استقامت باش....» «فاصبر لحكم ربّك» يعنى بر تبليغ كتاب -قرآن- و عمل به آن صبر كن. ۷ - تبليغ نمازتبليغ و دعوت پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله از ديگران براى اقامه نماز، نيازمند صبر آن حضرت: «وَ أْمُرْ أَهْلَكَ بِالصَّلاةِ وَ اصْطَبِرْ عَلَيْها ...؛خانواده خود را به نماز دستور ده....» «واصطبر عليها» يعنى بر انجام دادن نماز و بر فرمان به آن صبر پيشه كن. ۸ - تكذيب دشمنانپيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله، مأمور صبر در برابر تکذیب دشمنان: «وَ لَقَدْ كُذِّبَتْ رُسُلٌ مِنْ قَبْلِكَ فَصَبَرُوا عَلى ما كُذِّبُوا وَ أُوذُوا حَتَّى أَتاهُمْ نَصْرُنا وَ لا مُبَدِّلَ لِكَلِماتِ اللَّهِ وَ لَقَدْ جاءَكَ مِنْ نَبَإِ الْمُرْسَلِينَ؛به يقين پيش ازتو نيز پيامبرانى تكذيب شدند؛ و در برابر تكذيبها، صبر و استقامت كردند؛ و در اين راه، آزار ديدند، تا هنگامى كه يارى ما به آنها رسيد. و هيچ چيز سنّت‌هاى خدا را تغيير نمى‌دهد؛ و به يقين اخبار پيامبران به تو رسيده است.» ۹ - حكم الهىموظّف بودن پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله به شكيبايى، در برابر حكم پروردگار: ۱. «وَ اصْبِرْ لِحُكْمِ رَبِّكَ ...؛در راه ابلاغ حكم پروردگارت صبر و استقامت كن....» ۲. «فَاصْبِرْ لِحُكْمِ رَبِّكَ ...؛پس در ابلاغ حكم پروردگارت شكيبا باش....» ۱۰ - درخواست عذابپيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله، مأمور شكيبايى، در مورد درخواست عذاب براى کافران: «سَأَلَ سائِلٌ بِعَذابٍ واقِعٍ • لِلْكافِرينَ لَيْسَ لَهُ دافِعٌ • مِنَ اللَّهِ ذِي الْمَعارِجِ • فَاصْبِرْ صَبْراً جَمِيلًا؛ تقاضا كننده‌اى تقاضاى عذابى كرد كه انجام مى‌گيرد. اين عذاب براى كافران است، و هيچ كس نمى‌تواند آن را دفع كند، از سوى خداوندى كه فرشتگانش بر آسمانها صعود مى‌كنند پس صبر جميل پيشه كن.» بنا بر احتمالى درخواست‌كننده عذاب، پيامبراكرم صلی‌الله‌علیه‌وآله بوده است. ۱۱ - سخنان نارواپيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله، مأمور شكيبايى، در برابر زخم زبانها و سخنان نارواى دشمنان، درباره خويش: ۱«. فَاصْبِرْ عَلى ما يَقُولُونَ ...؛در برابرآنچه مى گويند شكيبا باش....» و نیز --) ۲. «... وَ لَئِنْ جِئْتَهُمْ بِآيَةٍ لَيَقُولَنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا إِنْ أَنْتُمْ إِلَّا مُبْطِلُونَ • فَاصْبِرْ إِنَّ وَعْدَ اللَّهِ حَقٌ ...؛ ... و اگر معجزه‌اى براى آنان بياورى، كافران مى‌گويند: شما اهل باطليد (و اينها سحر است). اكنون كه چنين است صبر و استقامت پيشه كن كه وعده خدا حق است....» ۱۲ - عبادتپيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله، مأمور صبر در برابر سختيهاى عبادت و بندگى خداوند: «رَبُّ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ ما بَيْنَهُما فَاعْبُدْهُ وَ اصْطَبِرْ لِعِبادَتِهِ ...؛اوست پروردگار آسمانها و زمين، و آنچه ميان آن دو قرار دارد. او را پرستش كن، و در عبادتش شكيبا باش....» ۱۳ - عفو از دشمنعفو و گذشت پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله از دشمن، نيازمند صبر داشتن آن حضرت: «وَ إِنْ عاقَبْتُمْ فَعاقِبُوا بِمِثْلِ ما عُوقِبْتُمْ بِهِ وَ لَئِنْ صَبَرْتُمْ لَهُوَ خَيْرٌ لِلصَّابِرِينَ • وَ اصْبِرْ وَ ما صَبْرُكَ إِلَّا بِاللَّهِ ...؛ و هر گاه خواستيد مجازات كنيد، تنها همان گونه كه به شما تعدّى شده كيفر دهيد؛ و اگر شكيبايى كنيد، اين كار براى شكيبايان بهتر است. شكيبايى كن، و شكيبايى تو فقط براى خدا و به توفيق خدا باشد....» بر اين اساس كه آيات مذكور به يكديگر مرتبط باشند، چنانكه نقل شده است كه آيات هنگام بازگشت پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله از احد نازل شده است. ۱۴ - همراهى با مستمندانپيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله، مأمور شكيبايى، در همراهى با مستمندان خداجو: «وَ اصْبِرْ نَفْسَكَ مَعَ الَّذِينَ يَدْعُونَ رَبَّهُمْ بِالْغَداةِ وَ الْعَشِيِّ يُرِيدُونَ وَجْهَهُ وَ لا تَعْدُ عَيْناكَ عَنْهُمْ تُرِيدُ زِينَةَ الْحَياةِ الدُّنْيا وَ لا تُطِعْ مَنْ أَغْفَلْنا قَلْبَهُ عَنْ ذِكْرِنا وَ اتَّبَعَ هَواهُ وَ كانَ أَمْرُهُ فُرُطاً؛با كسانى باش كه پروردگار خود را صبح و شام مى‌خوانند، و تنها رضاى او را مى‌طلبند؛ و هرگز بخاطر زيورهاى دنيا، چشمان خود را از آنها برمگير. و از كسانى كه قلبشان را از يادمان غافل ساختيم و از هوای نفس پيروى كردند، و كارشان افراطى است، اطاعت مكن.» ۱۵ - پانویس۱۶ - منبعمرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۲۷، ص۱۲۳، برگرفته از مقاله «موارد صبر محمد صلی‌الله‌علیه‌وآله». |